2024: een jaar voor klassiekers

Het is vandaag Driekoningen. Je hebt nog net de tijd om je kerstboom af te danken voordat er een bliksemschicht uit de wolken schiet omdat je te laat bent. Ik breng jullie geen goud, wierook en mirre, maar wel de beste wensen voor 2025. En een terugblik op de klassiekers die ik in 2024 tot mij nam. Er zijn van die verhalen die een afdruk nalaten in de collectieve tijdsgeest en popcultuur. Ik las vier invloedrijke boeken van drie auteurs:

1. Margaret Atwood, The Handmaid´s Tale (uit 1985).
   Bekend van de recente gelijknamige tv-serie (die ik trouwens niet gezien heb).
   Dystopie over een christenfundamentalistische versie van de VS. Duidelijk geïnspireerd door de islamitische revolutie in Iran eind jaren zeventig. In het laatste hoofdstuk waarin wetenschappers uit de toekomst (rond 2190) terugblikken op de geschiedenis van Gilead, via het verhaal van de dienstmaagd dat overgeleverd is, wordt zelfs een directe vergelijking gemaakt met het Iraanse islamitische regime. Effectief verteld verhaal vanuit het perspectief van een vrouw die bijna al haar vrijheden is kwijtgeraakt. Inclusief het beschikken over haar eigen lichaam en seks.
2. George Orwell, Nineteen Eighty-four (uit 1949) én Animal Farm (uit 1945).
   Twee voor de prijs van één.
   Door naar een volgend staaltje dystopie. Aan Nineteen Eighty-four hebben we zegswijzen als orwelliaans, gedachtenpolitie en –het ergste van alles– het reality-tv-programma Big Brother te danken. Het is een nog steeds verontrustend verhaal waarin Orwell schetst hoe de overtreffende trap van een totalitair regime in het hoofd van zijn onderdanen kruipt en zo elk verzet breekt. Manipulatie van (de betekenis van) taal speelt daarbij een grote rol. Zo bestaat er iets als ‘doublethink’. Van partijleden in het verhaal wordt verwacht dat ze tegenstrijdige waarheden naast elkaar in hun hoofd houden. Om vervolgens telkens precies die waarheid te kiezen die op dat moment van ze verwacht wordt. Bijvoorbeeld dat hun land Oceanië altijd al in oorlog was met Eur-Azië; ook als in werkelijkheid de tegenstander een maand eerder nog Oost-Azië was. Bovendien onderdrukt Grote Broer net als het regime in The Handmaid’s Tale seksualiteit. Seks is alleen voor voortplanting. Nineteen Eighty-four is goed leesbaar, maar niet zo goed geschreven als Animal Farm van dezelfde schrijver. Dat is een compact sprookje dat laat zien hoe een totalitair regime tot stand komt. Verder maakt het duidelijk hoe iets dat begint met het doel om alles voor het hele volk beter te maken, makkelijk opnieuw eindigt bij een nieuwe elite die alleen om zichzelf geeft. Daarbij worden feiten verwrongen en gebogen tot mythes rondom een nieuwe dictator.
3. Bram Stoker, Dracula (uit 1897).
   Bijna alle clichés over vampiers die we kennen komen uit dit boek: het overdag slapen in een doodskist, dat ze zich voeden met het bloed van mensen (inclusief baby’s en kinderen, brrr), het vermogen om van vorm te veranderen (vleermuizen, wolven en zelfs mist). Bovennatuurlijke kracht, ondode onsterfelijkheid, dat ze mensen kunnen besmetten met vampirisme, dat ze knoflook niet fijn vinden en christelijke zaken zoals hosties en kruizen ook niet. En dat je ze kunt doden door een staak door hun hart te steken en ze te onthoofden. Dat laatste recept werkt volgens mij ook op gewone mensen. Wat mij vooral opvalt is dat dit verhaal ondanks een bijzondere vertelvorm via dagboekfragmenten, brieven en nieuwsberichten en het feit dat het meer dan honderd jaar oud is, nog steeds goed leesbaar is. Met recht een klassieker dus. Die mij inspireerde tot een zelfgeschreven kort vampierverhaal.
   
   Verder was 2024 het jaar waarin ik meerdere klassiekers van Stephen King las, om diens vijftigjarige schrijverschap te vieren. Zowel Carrie (1974) als Misery (1987) zullen me bijblijven. Carrie omdat ik de wreedheid van sommige schoolkinderen tegen buitenbeentjes zoals Carrie herken en Misery omdat Annie Wilkes een van de meest angstaanjagende personages is die ik ooit las. Ze is totaal onvoorspelbaar en hoofdpersoon Paul Sheldon is na een auto-ongeluk volledig afhankelijk van haar.
   Hopelijk wordt 2025 ook een goed leesjaar. Mijn jaar begon in ieder geval al goed met de verhalenbundel van de Engelse schrijver en King-aficionado Dave Musson: Once More Around the Sun (uit 2024). Hij steekt de koning af en toe naar de kroon. Check ook zijn vermakelijke YouTubekanaal.