Licht in de nacht

Over veel dingen denk je eigenlijk weinig na. Vaak zijn dat dingen die erg ingewikkeld zijn, of waarvan je denkt dat ze heel simpel zijn. Alle mensen zijn gelijkwaardig. Honden eet je niet, koeien wel. De zon is er overdag, de maan ’s nachts.

Maar soms zie je in de ochtend de maan nog steeds staan. Ook daar dacht ik lange tijd niet echt over na. Tot een tijdje terug. Ineens zag ik – het was al eind van de ochtend – de maan nog heel duidelijk aan de hemel staan. Het was een heldere dag. Ook de zon scheen. Wacht eens even… Als ik hier de zon én de maan zie, betekent dat dat de mensen aan de andere kant van de wereld geen zon én geen maan zien? Zitten die in het totale donker te zoeken naar een lichtpuntje terwijl wij er twee hebben?

Dat moest ik uitzoeken, want dat kon toch niet zo zijn? Dat de maan de zon reflecteert, dat wist ik nog wel. De maan geeft niet van zichzelf licht, zoals de zon wel doet. De maan zien we dus alleen maar omdat de zon erop schijnt. Soms staat de aarde tussen de zon en de maan in, dan zie je alleen een stukje van de maan. Maar wist jij dat de maan soms ook tussen de aarde en de zon in staat? Dat heet nieuwe maan, en soms doet zich dan zelfs een zonsverduistering voor.

Ik was ervan overtuigd dat de maan (toch meestal) de hele nacht zichtbaar was, en de zon de hele dag (de zon bepaalt tenslotte zelf wanneer het dag is, door op te komen en onder te gaan). Na wat Google-zoekwerk, weet ik nu dat de maan er helemaal niet altijd de hele nacht is! Misschien wisten mensen die dit op school hebben geleerd, vaak lang opblijven, vroeg opstaan of ’s nachts buiten rondlopen dit al lang, maar ik dus niet. Er zijn momenten in de nacht waarop we geen maan zien. Dan zien mensen elders op de wereld dus de zon én de maan. Maar dat duurt nooit lang, want uiteindelijk komt de maan ’s nachts altijd wel een keer tevoorschijn. Iedereen ter wereld ziet de maan op dezelfde manier (vol, half of maar een beetje), alleen andersom ten opzichte van de andere kant van de wereld, en niet op hetzelfde tijdstip.

De aarde draait in 24 uur om zijn as en in 365 dagen om de zon. De maan heeft 28 dagen nodig om rond de aarde te draaien en zij draait in diezelfde tijd ook om haar eigen as. Daarom zien we altijd dezelfde kant van de maan. Als de maan recht tegenover de zon staat zien we een volle maan. Een maansverduistering vindt heel soms plaats, als de maan precies aan de andere kant van de aarde staat als de zon. Door een helling in de baan van de maan rond de aarde ten opzichte van de aarde rond de zon, gebeurt dit niet elke maand.

Of je het nu begrijpt of niet, soms helpt het om te beseffen dat iets minder simpel is dan het lijkt. Het feit dat de maan niet altijd de hele nacht zichtbaar is, verklaart dat ze soms overdag wel zichtbaar is. Misschien denk je nu: Linda, wat loop je nou te bazelen over de maan? Ja, ik wilde gewoon even mijn nieuw gevonden informatie met jullie delen. Maar het deed me ook beseffen hoe belangrijk het is om verder te kijken dan je neus lang is.

Mijn kennis over de zon en de maan stamt uit kinderboekjes, waar de zon de dag verlicht en de maan waakt in het duister, vergezeld door de sterren. Een geruststellend en eenvoudig beeld. Ik wist heus wel dat er meer informatie over te vinden zou zijn, maar dat leek me ingewikkeld en niet relevant voor mij. En toch ben ik blij dat dit ik dit beeld nu heb kunnen aanpassen. Want zodra ik mijn eigen ervaringen (soms zie ik de zon én de maan overdag) op die versimpelde weergave van de werkelijkheid legde, leek er iets niet te kloppen.

Als wij hier recht hadden op een zon overdag en een maan in de nacht, zou een zichtbare maan overdag betekenen dat men aan de andere kant van de wereld géén maan in de nacht had. En nu blijkt dat dat dus ook zo is. Maar dat wij ook niet altijd een maan in het duister kunnen zien.

We denken in Nederland vaak dat alles wel eerlijk verdeeld is. Dat iedereen gelijk is voor de wet en in de praktijk. We denken niet graag na over de mogelijke nuances en gaten in dit verhaal. Als iemand dan uit eigen ervaring vertelt dat het toch echt anders is, moeten we dat beeld bijstellen. En dat vergt soms wat Google-zoekwerk. Of luisteren naar andere mensen. Of het afnemen van oogkleppen. Maar zodra je inziet dat er nog discriminatie plaatsvindt op ontzettend veel vlakken in de wereld en onze samenleving, kun je inzien dat het geruststellende beeld vanuit onze kindertijd niet klopt. Dat koeien net zo lief en levenslustig zijn als honden. En nee, dat is niet fijn om in te zien. Maar als je het eenmaal weet, kun je er wel iets aan doen. En dat is toch een lichtpuntje in de duisternis.