Napolitudine

Toen ik vorig jaar een paar maanden mijn vertaalanker had uitgeslagen in Bologna, wilde ik er al heen. Ik was er al twee keer bijna, één keer toen ik Pompeii bezocht en één keer toen ik er overheen vloog onderweg naar Sicilië. Nu is het dan eindelijk zover en kan ik ze in het echt gaan bewonderen: Napels en de Napolitanen.

Hoewel ik me vrij slecht heb voorbereid op deze vakantie (ik kan de naam van ons hotel net noemen, en weet dat ik in ieder geval de pizza’s en espresso niet mag overslaan), heb ik een levendig beeld van Napels. Enerzijds zie ik een gevaarlijke, gekke en viezige stad voor me. Gevaarlijk vanwege de verhalen over de camorra, en alle waarschuwingen van een Italiaanse vriend die me wees op de ‘foute Italianen van het zuiden’. Viezig vanwege de bekende beelden van opgestapelde vuilniszakken, en gek, tsja, dat kan op van alles toepasbaar zijn. Een vriend van me wees me vorige week nog op de voetbalgekte van de Napolitanen, die ongetwijfeld op volle sterkte gaat losbarsten nu SSC Napoli landskampioen dreigt te worden. Iedereen lijkt dus vooral bezig met waarschuwingen uiten over het afschrikwekkende karakter van Napels. 

Toch rijst in mijn gedachten vooral een ander beeld op: dat van een stad die weliswaar arm is, maar rijk is op zovele manieren. Ik verheug me op de ongepolijste straatjes waar de was gewoon buiten hangt en de mensen elkaar in het Napolitaans gevatte opmerkingen toeroepen. Ik verheug me op de veelheid van de stad. Het vele gepraat, het lawaai van de koffiemachines en scooters, de vele heiligen, van wie Maradona nummer één is.

Mijn ideeën over Napels heb ik echter voornamelijk gevormd aan de hand van L’amica geniale (De geniale vriendin) van Elena Ferrante. Het was een van de eerste boeken die ik in het Italiaans las, en simultaan keek ik het eerste seizoen van de gelijknamige televisieserie. Zo kon ik controleren of ik de verhaallijn op zijn minst een beetje begrepen had. Het boek gaat over twee opgroeiende meisjes, Elena en Lila, eind jaren vijftig. Ze wonen in een van de armere buitenwijken van Napels en krijgen ongelijke kansen: Lila moet van school, omdat haar gezin anders niet kan rondkomen, terwijl Elena – al kost het haar veel overredingskracht – wél verder leert. Hun jeugd speelt zich af in stoffige straatjes en grijze flatgebouwen, en naarmate ze ouder worden ook in het nabijgelegen Napels.

Vorig jaar vertoefde ik in twee werelden tegelijk: overdag struinde ik door de straten van Bologna, en ’s avonds verzonk ik in Napels. Het contrast was groot: Bologna is een universiteitsstad, een stad vol linkse intellectuelen, een realistische stad bovendien – ik liep er immers iedere dag rond. Het Napels waarover ik las was dat van decennia geleden, een fictionele stad. Toch geloof ik dat het rauwe karakter dat uit L’amica geniale naar voren komt wel overeenkomt met het echte Napels. Het is een havenstad, een arbeidersstad, heel anders dan het professoren-Bologna.

Ik ben benieuwd welk Napels ik zal aantreffen: het Napels waarvoor ik gewaarschuwd moest worden, het kleurrijke en typisch zuidelijke Napels, het Napels van Ferrante, of iets totaal anders. Het is een stad waar iedereen een mening over lijkt te hebben, en dat beschouw ik maar als iets positiefs. Bovendien bestaat het woord Napolitudine, wat zoveel betekent als ‘heimwee naar Napels’, een melancholie die je overvalt als je Napels achterlaat.

Ik denk dat ik ook aan Napolitudine lijd. Ik heb Napels dan misschien nog nooit in het echt gezien, maar in gedachten dwaalde ik al zó vaak door de straten van de stad, dat ik me melancholisch begin te voelen. En dan zit er maar één ding op: pizza’s eten en espresso drinken in Napoli.