Bologna is een stad van geheimen – of althans: dat claimen de Bolognesi. Wie nieuw is in de stad, zoals ikzelf in 2022, krijgt al snel lucht van de ‘zeven geheimen’. Wat die zeven geheimen precies zijn, wil echter nog wel eens verschillen. Gek genoeg is een van de mooiste mysteriën van Bologna me altijd ontgaan. Tot ik er vorige week terugkwam en op het centrale plein van de stad een trappetje naar beneden ontdekte. Daaronder ligt een van de prachtigste filmtheaters die ik ooit in mijn leven bezocht – Cinema Modernissimo. Sinds kort kun je de zaal onder de grond weer bezoeken. Daar waar eind negentiende eeuw al een theater zat, en tussen 1915-2007 een bioscoop, zag ik met mijn vriend A Santanotte, een stomme film uit 1922.
De keuze voor die film was geïnspireerd door het simpele feit dat mijn vriend wel wat Italiaans begrijpt, maar te weinig om alles te volgen. Bovendien werd de film die avond begeleid door een klein orkest, wat ik wel vond passen bij een filmtheater met zoveel geschiedenis. De ontdekking van het filmtheater was nog maar het begin: A Santanotte was een gelukkig toeval. Ik had er na de ellenlange introductie van de uitlegger in van die vaag-analytische termen weinig vertrouwen in, maar wat een film! Ik wist meteen weer waarom ik in Bologna zo gelukkig was. Het gevoel van nostalgie, het drama dat overal vanaf droop, de muziek. Het feit dat op iedere straathoek een nieuwe ontdekking op je ligt te wachten.
Waarom had ik nog nooit van deze film gehoord? Of over de maakster ervan, Elvira Notari? Ze was de eerste Italiaanse vrouw die een eigen filmmaatschappij oprichtte – Dora Films – en maakte samen met haar man meer dan 60 speelfilms en meer dan 100 korte films en documentaires. Haar man stond achter de camera, maar Elvira schreef de films en regisseerde die. Zij was de artistiek leider, een mastodont in de filmwereld. Toch?
Er zijn welgeteld twee films in hun totaliteit over: E’ Piccerella (1921) en A Santanotte. Twee! Was dat anders geweest als de films gemaakt waren door een man? Feit is wel dat Notari’s films botsten met de steeds strengere censuur in Italië in de jaren ’20. Bijna al haar films spelen zich af in Napels en laten mensen van eenvoudige komaf zien – net als Notari zelf. De schaduwkanten van het bestaan worden niet verhuld. In A Santanotte wordt Nanninella ten tonele gevoerd, een jonge vrouw die niet kan trouwen met de man van wie ze houdt, omdat haar vader – die haar mishandelt en een alcoholprobleem heeft – haar heeft verkocht aan een vriend voor persoonlijk gewin. Notari’s rauwe beelden schoten velen in het verkeerde keelgat. Maar zou er niet meer aan de hand zijn?
Was het echt zo erg om die moeilijke en armoedige kant van de samenleving te tonen? Of zat het echte probleem hem er veel meer in dat Notari haar films uit vrouwelijk perspectief vertelde? Nanninella wordt mishandeld, maar verzet zich – ze is geen willoos slachtoffer, maar een vrouw met verlangens. Een vrouw zoals Notari zelf, die een filmimperium opbouwde in een tijd waarin dat niet gebruikelijk was.
Als we de filmzaal uit lopen, de trap op en de drukte van Bologna in, realiseer ik me in wat voor een rare wereld we leven. In een wereld waarin er een filmprijs is vernoemd naar Elvira Notari en er meer dan honderd jaar later een hele bioscoopzaal vol zit om A Santanotte te zien. Een zaal waarin minstens evenveel mannen als vrouwen gebiologeerd naar het tragische leven van Nanninella kijken. En zich realiseren dat er anno 2025 nog steeds veel vrouwen zijn die een leven als het hare leiden – in de schaduw van een man. Ik hoop maar dat ze Elvira Notari’s werk niet alleen in een ondergrondse bioscoop laten zien, maar ook tijdens het beroemde filmfestival van Bologna tijdens de zomermaanden, op het centrale plein.
Geen vrouw verdient het om een geheim te zijn.
0 reacties