De onverschrokken held en de ratachtige tiran. De hoop van het volk, die wordt weggestopt in een onherbergzaam gebied in een gevangenis – die hoort uiteindelijk toch te ontsnappen? Het recht hoort toch te zegevieren? Dat geldt misschien voor James Bond-films, maar niet voor Rusland. Daar wordt iedereen die het niet eens is met tsaar Poetin gevangengezet in een strafkolonie. Afgebeuld in een kamp boven de poolcirkel, soms niet eens zó ver van de bewoonde wereld. De goelag is nooit dood geweest. Aleksej Navalny is dat wel.
Ik woon in een land waar ik kan zeggen: Aleksej Navalny is dood. Wie diezelfde zin in de mond durft te nemen in Rusland, kan een klop op de deur verwachten. Wie zegt: Navalny is dood, zegt eigenlijk – ze hebben hem vermoord. De goelag is springlevend. De verhoudingen tussen oost en west staan op scherp. De oprichting van de NAVO was bedoeld om een front te kunnen vormen tegen de dreiging uit het oosten: één voor allen, en allen voor één. Als één lidstaat wordt aangevallen, wordt dat beschouwd als aanval op alle 31 lidstaten. En nu de nood het hoogst is, dreigt de ene gevaarlijke gek dat 30 lidstaten geen hulp kunnen verwachten in de strijd tegen de andere gevaarlijke gek. Was het dan alleen een alliantie op papier?
De tekenen aan de wand zijn er natuurlijk al heel lang. Er is een hele lijst met Kremlincritici die onder verdachte omstandigheden zijn gestorven. Aleksandr Litvinenko deed een boekje open over zijn verleden bij de Russische geheime dienst. Overleden aan ‘onverklaarbare symptomen’. Boris Berezovski uitte vanuit Engeland scherpe kritiek op Poetin. ‘Zelfmoord’. Anna Politkovskaja schreef kritisch over Poetin. Neergeschoten door Tsjetsjenen, dat klopt – maar wie gaf de opdracht? En dan nu Aleksej Navalny, de grootste oppositieleider en de schrik van Poetin. ‘Onwel geworden tijdens een wandeling’.
Navalny’s dood komt op een cruciaal moment: over een maand zijn er verkiezingen in Rusland, en in november in de Verenigde Staten. Hoe gunstig is die timing voor Poetin? De dood van het boegbeeld van een vrijer Rusland: kan die leiden tot een opleving van de oppositie? En zullen Trumps uitspraken over de NAVO meer of minder mensen bewegen om op hem te stemmen?
Ik denk niet dat de wereld sinds ik leef ooit zo instabiel is geweest als nu. De Koude Oorlog was altijd iets uit de geschiedenisboeken en uit televisieseries. Poetins dreigementen en expansiedrift vond ik altijd al iets doodengs hebben, maar nu het bondgenootschap van de westerse wereld bedreigd wordt door een idioot aan de andere kant van de oceaan – nu pas lijkt het echt door te dringen. Ik schaam me voor het feit dat ik zo lang heb weggekeken, en naar Rusland heb gekeken als naar een slechte film. Dat er oorlogsmoeheid in me is gevaren, terwijl de Oekraïners elke dag wakker worden in die film. Dat er weer een dapper mens moest sterven voor ik me realiseer in wat voor bevoorrechte positie ik me bevind.
Ik wou dat ik nog kon geloven in het Rusland uit de folklore, uit de prachtige sprookjes en uit de balletten. Ik wou dat er geen smet kleefde aan alles wat met Rusland te maken heeft. En ik hoop dat Navalny’s dood ergens goed voor is geweest. Dat een vrij Rusland het levenslicht zal zien.
Mij schieten de woorden van Cicero te binnen, de grote Romeinse redenaar die de staatsman Lucius Sergius Catilina aanklaagde wegens subversiviteit. Poetin is die grens van Catilina al vele malen over. Hoelang moeten wij onze ogen nog sluiten voor het regime van Poetin? Quosque tandem abutere, Putina, patientia nostra? Quam diu etiam furor iste tuus nos eludet? Hoelang nog, Poetin, zul je ons geduld op de proef stellen? Hoelang nog zal die razernij van jou ons voor gek zetten?
0 reacties