Stemmen tellen

Democratie is mensenwerk. We doen het met zijn allen en voor het vertrouwen in het systeem is het belangrijk dat verkiezingen op een eerlijke en zorgvuldige manier verlopen. Ik besloot deze keer om mee te helpen. Tijdens de afgelopen provinciale en waterschapsverkiezingen was ik stembureaulid in mijn woonplaats, de gemeente Nijmegen. En hielp ik met stemmen tellen. Zo kon ik het democratische proces een keer van een andere kant bekijken.

De voorbereiding op mijn lidmaatschap bestond uit theorie met praktijkvoorbeelden. Zo leerde ik hoe lang het identiteitsbewijs van een kiezer verlopen mag zijn om een stem uit te kunnen brengen, en wanneer mensen volgens de kieswet geholpen mogen worden bij het uitbrengen van hun stem. Alleen iemand met een lichamelijke beperking mag blijkbaar geholpen worden in het stemhokje. Dat wil zeggen dat een slechtziend of blind persoon wel hulp in het stemhokje mag krijgen, maar iemand met bijvoorbeeld taalproblemen niet.

Stemmen

Mijn dienst vond plaats in een stembureau in een ruime sportzaal; begon om 15.45 uur en zou pas eindigen na het tellen van de stemmen. Ruim op tijd kwam ik aan. Ik maakte kennis met de voorzitter en de andere drie mensen waarmee ik samen zou werken. Aardige mensen, in leeftijd variërend van een stel dertigers tot een gepensioneerde man.

Ik vond het wel een beetje spannend, omdat het de eerste keer was dat ik de verantwoordelijkheid van stembureaulid op me nam. Ik voelde de democratie op mijn schouders rusten, maar had het ook gezellig met mijn tijdelijke collega’s. Gedurende de namiddag en avond wisselden we elkaar af in de taken:

1. Het controleren van stempassen, volmachten en identiteitsbewijzen.
2. Het checken van stempassen in het Register Ongeldige Stempassen (ROS). Via een tablet kon je met een app de stempassen scannen en ze zo tegelijkertijd per soort verkiezing registreren. Handig om het aantal stemmen bij te houden, ware het niet dat de app kuren had. Soms scande hij traag omdat de verbinding haperde en soms was de app juist overenthousiast zodat dezelfde pas twee keer werd gelezen, waarbij de tweede keer dan een foutmelding gaf. Uiteindelijk bleef de app bij ons wel werken, zodat we gelukkig niet over hoefden te stappen op de gedrukte versie van het ROS.
3. Het uitgeven van relevante stembiljetten. Soms was dat er maar 1 omdat iemand maar voor 1 verkiezing wilde stemmen en soms waren het juist dubbele aantallen als iemand gemachtigd was om ook voor iemand anders te stemmen. Ik weet niet hoe vaak ik bij het uitdelen van de stembiljetten benadrukt heb dat blauw voor de waterschappen was en ‘de andere’ voor de provincie. Datzelfde gold voor de bijbehorende stembussen.

Er kwam een ware dwarsdoorsnede van de samenleving aan mijn neus voorbij. Mannen waar de sigarettenrook vanaf walmde, vrouwen met een lekker luchtje op, huidskleuren in verschillende tinten, mensen met en zonder petjes, hoofddoeken, manbuns, jong, oud, enzovoort. Op een geven moment moest ik tijdens het controleren van de papieren van twee op elkaar volgende jongens even met mijn ogen knipperen omdat ik zowel de namen als gezichten dubbel leek te zien. Ze waren duidelijk broers. En daarna volgde hun vader ook nog. “Een familie-uitje”, grapte ik tegen ze.

Een oudere man met een lange jas en een aktetas verkondigde dat hij speciaal bij ons was komen stemmen, omdat hij de sportzaal van vroeger kende. Ook een donkere jongen die voor het eerst kwam stemmen is me bijgebleven. Hij vond het spannend en had  ook nog een volmacht van iemand anders bij zich. Toen het stemmen gelukt was, liep hij met een grote glimlach de zaal uit.

Tellen

Om 21.00 uur werd het stemmen officieel gestaakt en voegden zich twee tellers bij ons om, je raad het al, ons te helpen met stemmen tellen. Dit bleek het zwaarste werk te zijn. Voordeel van onze locatie was dat we een hele sportzaal tot onze beschikking hadden. Zo hadden we genoeg ruimte om de stembiljetten per lijst (partij) op de vloer te kunnen ordenen, met de provinciale staten aan de ene en de waterschappen aan de andere kant.

Om te beginnen maakten we per lijst twee stapels: biljetten waarop op de lijsttrekker was gestemd en biljetten met een andere voorkeurskandidaat. In eerste instantie werden dus de totalen per partij geteld. Vervolgens werden de stembiljetten op afzonderlijke kandidaten geordend. We controleerden ook elkaar. Iedere stapel werd nageteld door iemand anders: het zogenaamde vier-ogenprincipe. Al zou een drie-ogenprincipe ook voldoende zijn geweest als we er een piraat bij hadden gehad, maar dat was helaas niet zo. De voorzitter gaf de totalen digitaal door aan de gemeente.

De stembiljetten werden per verkiezing in een container verzameld, waarna die containers verzegeld werden. Samen met een ander stembureaulid overhandigde ik deze aan twee mensen van de gemeente die ze met een busje op kwamen halen. De voorzitter bracht met iemand anders het door ons allemaal ondertekende proces-verbaal naar het stadhuis.

Om 1.30 kon ik eindelijk mijn bed gaan opzoeken. Ik sliep als een blok in de wetenschap dat ik de democratie een handje had geholpen. Over de kater die de verkiezingsuitslag me bezorgde toen ik wakker werd zal ik het hier verder niet hebben, maar ik twijfel er niet aan dat die uitslag op een eerlijke wijze tot stand is gekomen. Stemmen tellen.